Czy mam celiakię?

Celiakia czyli choroba trzewna jest jedną z coraz częściej wykrywanych chorób. Często przebiega skąpoobjawowo co nie umniejsza jej negatywnego wpływu na organizm człowieka. Z uwagi na zwiększone ryzyko współwystepowania celiakii z chorobami tarczycy w tym przede wszystkim z chorobą Hashimoto omówiono pierwszy z artykułów dotyczących tego zagadnienia.

1.     Co to jest celiakia (choroba trzewna).

Celiakia (synonimy: glutenozależna choroba trzewna, enteropatia glutenowrażliwa, sprue nietropikalna) to choroba zapalna jelita cienkiego o podłożu immunologicznym spowodowana trwałą nietolerancją glutenu zawartego w zbożach (np. pszenica, żyto, jęczmień), występująca u osób z predyspozycją genetyczną.

2.     Częstość występowania celiakii.

Celiakia jest uważana obecnie za jedną z najczęściej występujących, genetycznie uwarunkowanych chorób na świecie. Raporty z lat 50-tych donosiły, że częstość występowania klasycznej postaci celiakii w Europie wynosi około 1:4000. Wraz z wprowadzeniem do diagnostyki nowych, czułych i specyficznych testów zaczęto wykrywać postacie atypowe i bezobjawowe. Obecne badania wskazują, że częstość występowania celiakii w ogólnej populacji dorosłych może sięgać od 0.2% do 1.0%. Podobnie jak w przypadku innych chorób autoimmunologicznych celiakia jest rozpoznawana częściej u kobiet w porównaniu z mężczyznami. Średnia częstość występowania celiakii u kobiet jest 2-3 razy większa. Jednak ta przewaga kobiet ulega stopniowemu zmniejszeniu po 65 roku życia.

3.     Objawy celiakii

Choroba trzewna została po raz pierwszy wykryta i przez wiele lat rozpoznawana na podstawie jej klasycznych objawów (nasilona, przewlekła biegunka z bólami i wzdęciami brzucha). Pierwszy opisał je dr Samuel Gee w 1888, jednak jeszcze przez wiele lat jej etiologia nie była jasna. Dopiero w latach 40-stych ubiegłego wieku duński pediatra Wiliam K. Dicke wykrył zależność pomiędzy dietą zawierającą gluten a rozwojem celiakii. Obserwacje te zostały dokonane w czasie drugiej wojny światowej, kiedy to Dickie stwierdził ustąpienie objawów celiakii na obszarach, na których brakowało pożywienia zawierającego gluten i nawrót dolegliwości u pacjentów po wojnie w wyniku ponownego powrotu do diety bogatej w gluten. Wprowadzenie w latach 70-tych do diagnostyki czułych i specyficznych testów umożliwiło rozpoznanie nie tylko klasycznych postaci celiakii, ale także postaci atypowych i bezobjawowych (popularne i często wykorzystywane w opracowaniach przekrojowych stało się porównanie z górą lodową-wierzchołek tej góry stanowią pacjenci z klasycznymi objawami choroby, a pod wodą znajduje się kilka razy większa grupa pozostałych chorych).

 

a. Choroba trzewna u dzieci

Chociaż celiakia może występować w każdym wieku, typowy obraz choroby najczęściej występuje u dzieci. Kliniczne spektrum jest bardzo szerokie: od klasycznego obrazu po postacie o potencjalnym narażeniu na chorobę. Obecnie wyróżnia się następujące postacie celiakii u dzieci: klasyczna, atypowa, utajona, potencjalna

Postać klasyczna. Zazwyczaj klasyczne objawy celiakii pojawiają się we wczesnym okresie dzieciństwa. Poza przewlekłą biegunką występują wzdęcia brzucha, osłabienie mięśniowe, hipotonia, upośledzenie wzrastania, zmniejszenie szybkości przybierania na wadze, a następnie utrata masy ciała.

Postać atypowa. U starszych dzieci i osób w wieku dojrzewania występują często objawy pozajelitowe, takie jak: niski wzrost, zaburzenia neurologiczne, niedokrwistość, zaburzenia zachowania (autyzm, depresja).  Dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego są słabiej nasilone niż w postaci klasycznej.

Postać niema. Pacjenci mogą prezentować dyskretnie zaznaczone, niespecyficzne objawy jak np. złe samopoczucie.

Potencjalna/ latentna celiakia. W tej grupie u osób z genetyczną predyspozycją do celiakii stwierdza się podwyższone stężenie przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej i/lub przeciwendomyzjalne oraz minimalne zmiany (naciek limfocytów w śródbłonku jelita) lub brak zmian w badaniu histopatologicznym wycinka części zstępującej dwunastnicy.

 

b. Choroba trzewna u dorosłych

W ostatnich latach zdecydowanie wzrosła wykrywalność celiakii wśród dorosłych. Postacie celiakii są takie same jak u dzieci z dominacją przypadków o przebiegu skąpo- i bezobjawowym. Klasyczny obraz choroby pod postacią przewlekłej biegunki, bólów brzucha, zaburzeń elektrolitowych występuje zdecydowanie rzadziej. Niektórzy pacjenci zgłaszają krótki czas trwania objawów celiakii, inni objawy trwające od dzieciństwa, a u wielu przebieg jest całkowicie bezobjawowy co sugerowałoby rozwój choroby w wieku dorosłym. Średni czas od wystąpienia objawów do rozpoznania celiakii wynosi około 10 lat. Do objawów celiakii poza typowymi klasycznymi należą:

Niedobór żelaza/ niedokrwistość związana z niedoborem żelaza. Niedobór żelaza i wtórnie niedokrwistość należą są do najczęstszych manifestacji celiakii. Bardzo często stwierdza się jedynie niedobór żelaza, ferrytyny i/lub kwasu foliowego jeszcze w okresie bez rozwiniętej niedokrwistości. W przypadkach zajęcia przez chorobę także dystalnych części jelita cienkiego obserwuje się również niedokrwistość z niedoboru witaminy B12. Jednak w przypadku stwierdzenia niedoboru witaminy B12 u chorego z celiakią zawsze należy wykluczyć współwystępowanie innej choroby autoimmunologicznej jaką jest niedokrwistość Addisona-Biermera.

Osteopenia lub osteoporoza. Jednym z objawów celiakii może być obniżona masa kostna. Wynika to ze zmniejszonego wchłaniania wapnia i witaminy D oraz obniżonej podaży wapnia związanej z często współistniejącą nietolerancją laktozy. W przypadku długo trwającej, nieleczonej choroby rozwija się osteopenia i osteoporoza. Zwiększa się także ryzyko złamań kości. Wprowadzenie diety bezglutenowej powoduje stopniową odbudowę prawidłowej masy kostnej. Im wcześniej zostaje wdrożone leczenie, tym większa jest szansa na całkowite ustąpienie osteoporozy.

Hipertransaminazemia i uszkodzenie wątroby. U wielu pacjentów z celiakią, a szczególnie u osób młodszych i z klasycznymi objawami choroby, występuje podwyższone stężenie transaminaz. Po wprowadzeniu diety bezglutenowej (ang. gluten free diet– GFD) następuje normalizacji transaminazemii u większości z nich. Celiakia może być również związana z ciężkimi postaciami uszkodzenia wątroby.

Zaburzenia neurologiczne. Przyczyny neurologicznych zaburzeń związanych z celiakią nie są do końca jasne. Różnego rodzaju zaburzenia neurologiczne stwierdza się w prawie 10% przypadków chorych na celiakię. Wśród nich można wymienić ataksję, polineuropatię, nawracające bóle głowy, padaczkę.

Bezpłodność, poronienia. Jest coraz więcej dowodów na niekorzystny wpływ celiakii na okres reprodukcji zarówno u kobiet jak i mężczyzn. U kobiet z chorobą trzewną skraca się okres reprodukcyjny: później pojawia się pierwsza miesiączka, wcześniej występuje menopauza. Zdecydowanie częściej występuje wtórny brak miesiączki. Wzrasta również ryzyko poronienia oraz częstość urodzeń dzieci o małej masie ciała. U mężczyzn z nieleczoną celiakią występuje częściej hipogonadyzm, zaburzenia seksualne, obniżona jakość nasienia.

Inne patologie związane z celiakią. Wśród innych objawów choroby trzewnej można wymienić: hipoplazję szkliwa zębów, zaburzenia psychiatryczne. Stwierdzono również zwiększone ryzyko zachorowania na zespół Downa i zespół Turnera

Opryszczkowe zapalenie skóry (ang. dermatitis herpetiformis- DH). DH zostało po raz pierwszy opisane  przez dr L. Duhringa w 1884 roku. Obecnie uważa się, że DH jest skórną manifestacją celiakii

Choroby nowotworowe u pacjentów z celiakią. Celiakia jest związana ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na chłoniaka jelita cienkiego gruczolakoraka jelita cienkiego, gardła i przełyku. Za potencjalny mechanizm prowadzący do rozwoju nowotworów w przebiegu celiakii uważa się m.in. zwiększoną jelitową przepuszczalność dla karcynogenów, przewlekłe zapalenie i niedobory pokarmowe. Wczesne wprowadzenie i ścisłe przestrzeganie diety bezglutnowej u osób z celiakią zmniejsza zachorowanie na raka do średniej populacyjnej.

4.     Jak rozpoznać celiakię.

Diagnostykę celiakii opieramy na badaniach przeciwciał i ocenie histopatologicznej wycinka z dalszej części dwunastnicy. Oba badania diagnostyczne muszą zostać wykonane w trakcie diety zawierającej gluten.

Badanie przeciwciał. Stosowane są obecnie dwa testy o najwyższej czułości i specyficzności, oba oceniające stężenia przeciwciał w klasie IgA: przeciwko tkankowej transglutaminazie (ang. IgA tissue transglutaminase antibodies – IgA TTG) i przeciwendomyzjalne (ang. IgA antiendomysial antibodies- IgA EMA). Czułość badania przeciwciał IgA TTG w diagnostyce celiakii wynosi 95% Ze względu na zdecydowanie niższą czułość i specyficzność nie zaleca się obecnie wykonywania innych badań serologicznych (przeciwciała przeciwgliadynowe, przeciwretukulinowe).

Diagnostyka endoskopowa. Badanie endoskopowe z pobraniem wycinków z dalszej części dwunastnicy jest złotym standardem diagnostycznym w celiakii. Celiakia jest rozpoznawana jeśli zostanie stwierdzony przynajmniej częściowego zaniku kosmków jelitowych.

 5.     Jak leczymy celiakię.

Podstawą leczenia jest przestrzeganie przez całe życie diety bezglutenowej. Polega ona na wyeliminowaniu z pożywienia produktów pochodzących z pszenicy, żyta i jęczmienia. W trakcie prowadzonego leczenia obserwuje się stopniowe ustępowanie objawów oraz normalizację stężeń specyficznych dla celiakii przeciwciał i zmian w obrazie histopatologicznym. Celem ścisłej współpracy pacjenci powinni być prowadzeni przez wyszkolonego dietetyka (szczegółowego omówienie diety beglutenowej nie jest przedstawione w obecnym artykule).

6.     Czy można całkowicie wyleczyć celiakię i zakończyć leczenie

Obecnie brak jest możliwości uzyskania pełnego, trwałego wyleczenia i zaprzestana stosowania diety u chorych z rozpoznaną celiakią. Leczenie powinno być prowadzone przez całe życie.

7.     Zależność między celiakią a innymi chorobami autoimmunologicznymi w tym chorobami tarczycy (np. choroba Hashimoto).

Zagadnienie dotyczące współwystępowania celiakii z innymi chorobami autoimmunologicznymi w tym chorobami tarczycy (np. choroba Hashimoto) zostanie omówione w oddzielnym artykule. W nim m.in.

–       częstość występowania celiakii w chorobach autoimmunologicznych ( choroba Hashimoto, choroba Gravesa)

–       częstość występowania chorób autoimmunologicznych tarczycy u chorych z celiakią

–       czy celiakia ma wpływ na chorobę Hashimoto

–       czy celiakia ma wpływ na wchłanianie tyroksyny

–       czy dieta bezglutenowa u osób zdrowych ma wpływ na rozwój choroby Hashimoto

–       inne ciekawe doniesienia potwierdzonej naukowo zależności pomiędzy glutenem a choroba Hashimoto jak również pozanaukowe doniesienia dotyczące diety bezglutenowej.

–       i parę jeszcze innych ciekawostek

 

 

 

 

protask

Dodaj komentarz

NAJCIEKAWSZE ARTYKUŁY

NAJNOWSZE WĄTKI NA FORUM

NAJNOWSZE KOMENTARZE

  • Beti:

    Witam czy mam chora tarczycę? Tsh 2,934,ft3 3,49poml, ft4 12,48, atg 316, 7, a...

  • ania5.11:

    Witam. Jak można interpretować poniższe wyniki ? ? Mam 24 lata. Kobieta Tarcz...

  • tarczyca.info:

    Szanowna Pani. Docelowe stężenie TSH w pierwszym trymestrze to mniej niż 2.5....

  • KingaR:

    Dzień dobry, bardzo proszę o pomoc. Obecnie jestem w 6 tygodniu ciąży. Moje ...

  • AndrewFlo:

    Prawej patrząc na babcie z jej perspektywy po lewej stronie....

  • AndrewFlo:

    Dzień dobry. Moja babcia ma 91 lat i w ciągu kilku (5lat) pojawiło jej się...

  • sandra1287:

    Witam jestem w trakcie 4 rzutu Gravesa w trakcie przygotowywania do leczenia jod...

  • leptynka1987:

    Wiem, że problemy z tarczycą są dziedziczne. Mój tata ma nadczynność tarcz...

  • SylaW:

    Proszę o poradę odnośnie moich wyników. W lipcu poroniłam w 9 tygodniu cią...

  • Niedoczynność tarczycy w ciąży | Tarczyca.info:

    […] Szczegóły omówiono w dziale ciąża a tarczyca […]...

  • Podwyższone TSH w ciąży | Wysokie TSH a ciąża | Portal Tarczyca.info:

    […] jawnej niedoczynności tarczycy (podwyższone TSH, obniżone FT4) omó...

  • daniela:

    Witam Mam pytanie jestem tydzień po operacji całkowitego usunięcia tarczycy...