Tarczyca a ciąża. W ostatnich 15 latach wiedza dotycząca patologii tarczycy w ciąży uległa bardzo szybkiemu rozwojowi. Głównymi zagadnieniami, których dotyczyły ostatnie badania i powstałe na ich podstawie zalecenia są:
- dobranie optymalnego leczenia lewotyroksyną kobiet w okresie ciąży
- wpływ niedoboru jodu na matkę i płód
- niekorzystny wpływ niedoczynności tarczycy na rozwój płodu
- poporodowe zapalenie tarczycy
- ocena ryzyka poronień u kobiet w eutyreozie (wyrównana czynność tarczycy) z podwyższonym stężeniem przeciwciał przeciwtarczycowych
- wzrost częstości przedwczesnych porodów u kobiet z subkliniczną niedoczynnością tarczycy i/lub autoimmunologiczną chorobą tarczycy
Choroba tarczycy (oraz jej leczenie) może mieć wpływ zarówno na matkę jak i na płód. Dodatkowo pacjentka w ciąży jest prowadzona zazwyczaj przez kilku lekarzy (ginekolog-położnik, endokrynolog, lekarz domowy). Wymaga to ścisłej współpracy i koordynacji wprowadzanych zaleceń.
Z uwagi na duży zakres zagadnień omówiono je w osobnych działach. Poniżej przedstawiono jedynie w skrócie najważniejsze wnioski i zalecenia.
Suplementacja jodu
Zarówno kobiety w ciąży jak i karmiące wymagają dodatkowej suplementacji jodu (około 200μg/d).
Niedoczynność tarczycy
Zarówno subkliniczna jak i jawna niedoczynność tarczycy mają niekorzystny wpływ na przebieg ciąży i rozwój płodu. Niedoczynność tarczycy powinna zostać odpowiednio wyrównana jeszcze przed zajściem w ciążę, dawki lewotyroksyny zwiększone na początku ciąży, a prawidłowa czynność tarczycy utrzymana przez cały okres ciąży. Jawna niedoczynność tarczycy matki prowadzi do obniżenia rozwoju intelektualnego płodu. Związane jest to z niedostatecznym zaopatrzeniem płodu w hormony tarczycy w pierwszym okresie ciąży. Pomimo faktu, że podwyższone ryzyko powikłań u kobiet z subkliniczną niedoczynnością tarczycy jest mniej jednoznaczne suplementacja lewotyroksyną jest również zalecana.
Nadczynność tarczycy
Propyltiouracyl pozostaje lekiem z wyboru u ciężarnych z nadczynnością tarczycy tylko w pierwszych 12 tygodniach ciąży z uwagi na możliwy niekorzystny wpływ metimazolu na rozwój płodu w tym okresie. Występowanie choroby Gravesa u matki jest związane z podwyższonym ryzykiem powikłań w okresie ciąży. Leczenie tyreostatykami kobiety w ciąży może prowadzić do niedoczynności płodu, a przezłożyskowe przedostawanie się specyficznych przeciwciał matki (przeciwciała przeciwko receptorowi TSH) może wywoływać nadczynność płodu. Celem leczenia tyreostatykami w ciąży jest utrzymanie stężenia wolnych hormonów tarczycy w górnej granicy normy co zazwyczaj chroni płód przed niedoczynnością tarczycy. Monitorowanie kobiety w ciąży obejmuje regularną kontrolę FT4, TSH, przeciwciał przeciwko receptorowi TSH, usg płodu obejmujące również jego tarczycę. W 2009 pojawiły sie dane dotyczące toksycznego wpływu propyltiouracylu na wątrobe, a wraz z nimi odpowiednie zalecenia (szczegóły w części poświęconej leczeniu nadczynności tarczycy w ciąży oraz leczeniu nadczynności tarczycy).
Niepowściągliwe wymioty ciężarnych
Niepowściągliwe wymioty ciężarnych są związane z podwyższonym stężeniem wolnych hormonów tarczycy oraz supresją TSH. Sporadycznie występują objawy nadczynności tarczycy. Zazwyczaj mają charakter samoograniczający (stopniowo ustępują) i nie wymagają leczenia przeciwtarczycowego. Występująca w tych przypadkach subkliniczna nadczynność tarczycy nie wymaga leczenia, a nawet jest przeciwwskazaniem do leczenia z uwagi na ryzyko rozwoju niedoczynności tarczycy u płodu.
Wole guzkowe
Guzki rozpoznane w okresie ciąży są wskazaniem do biopsji zgodnie z ogólnymi standardami. Jeśli wskazana jest operacja można ją wykonać w drugim trymestrze ciąży. Opóźnienie w leczeniu w/w guzków do okresu poporodowego nie jest związane z dodatkowym ryzykiem. Ciąża nie wydaje się wpływać niekorzystnie na przebieg nowotworów tarczycy. W przypadku stwierdzenia nowotworu tarczycy i podjęcia decyzji o przesunięciu terminu operacji na okres po porodzie wskazane jest utrzymanie obniżonego, ale oznaczalnego stężenia TSH przy stężeniu FT4 w górnym zakresie normy dla ciąży. Podawanie radiojodu jest przeciwwskazane w czasie ciąży i karmienia.
Autoimmunologiczne choroby tarczycy
Występowanie autoimmunologicznej choroby tarczycy u kobiety w okresie ciąży jest relatywnie częste. Stwierdzenie przeciwciał przeciwtarczycowych (przeciwko tyreoperoksydazie (anty-TPO) i przeciwko tyreoglobulinie (anty-Tg) zwiększa ryzyko poronienia.
Poporodowe zapalenie tarczycy
Poporodowe zapalenie tarczycy jest formą autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. Występuje u około 7% kobiet w okresie poporodowym. Może prowadzić do nadczynności tarczycy i/lub niedoczynności tarczycy, która jest zazwyczaj przemijająca. Może jednak prowadzić do trwałej niedoczynności tarczycy.
Wskazania do diagnostyki tarczycy kobiet planujących i będących w ciąży.
Przeprowadzono wiele badań mających odpowiedzieć, czy celowe jest rutynowe badanie TSH i przeciwciał u każdej kobiety w ciąży. Częstość występowania u kobiet w ciąży jawnej choroby tarczycy, subklinicznej niedoczynności tarczycy i przeciwciał przeciwtarczycowych wynoszą odpowiednio: 1%, 2-3%, 10-15%. Do chwili obecnej jedynie w jednym badaniu stwierdzono zmniejszenie ryzyka poronień i przedwczesnych porodów u kobiet w ciąży z podwyższonym stężeniem przeciwciał przeciwtarczycowych w trakcie leczenia lewotyroksyną. Dlatego też w chwili obecnej nie zaleca się rytynowej diagnostyki tarczycy u wszystkich ciężarnych kobiet, ale tylko w tych przypadkach, w których istnieją dane sugerujące patologię tarczycy. Istnieje możliwość, że kolejne badania zmienią obecne zalecenia.
protask